ZATÜRRE (PNÖMONİ)

Zatürre Ciddi Bir Hastalık mıdır?

Özellikle küçük çocuklarda, yaşlılarda, kalp, şeker, böbrek ve KOAH hastalarında ölümlere yol açabilen ve ciddi seyreden bir hastalıktır. Tedavisi hastaneye yatmayı gerektirebilir. Ölüm oranları ise; hastaneye yatmayı gerektiren zatürrede, % 10 -25 arasında değişebilir.

Görülme Sıklığı Nedir?

Ülkemizde zatürre, ölüm nedenleri arasında 5. sırayı almakta olup, her yıl 500.000 kişinin bu hastalığa yakalandığı ve 60.000 kişinin de hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.. Dünya’da ise her yıl 5 yaşın altında 10-12 milyon çocuk zatürre nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Pnömokoklar her yıl sadece Amerika’da da 3.000 menenjit, 50.000 bakteriyemi, 500.000 zatürreye neden oluyor. Bu vakaların içinden zatürre ve menenjit nedeniyle yaklaşık 500.000 kişi hastaneye yatmakta ve 40.000 ölüm meydana gelmektedir.

Erken Tedavinin Önemi Nedir?

Bu hastalığa bağlı ölüm oranlarının yüksek olması nedeniyle, tedaviye erken başlanması büyük önem taşır. Genellikle hastaneye yatmayı gerektiren vakalarda, zatürreden kaynaklanan ölüm oranları % 10-25 arasında değişmektedir. Ayrıca ölümlerin ilk 48 saat içinde meydana geliyor olması, hastalığın erken tedavisinin ve hastalıktan korunmanın önemini ortaya koymaktadır.

Pnömokok Bakterisi Nedir?

Pnömokok (Streptococcus pneumonia), zatürreye, menenjite, bakteriyemiye ve orta kulak iltihabına neden olan gram ( + ) bir bakteridir ve bu bakteri çocuklar ve erişkinlerde görülen zatürrelerin yaklaşık yarısından sorumludur. Hastaneye yatmayı gerektiren zatürrelerin yine yaklaşık %50’sinden de Pnömokoklar sorumludur. GRIP ve KIZAMIK gibi yaygın hastalıkların en sık görülen ve en fazla ölüme yol açan komplikasyonu olan zatürrenin de etkeni sıklıkla Pnömokok’lardır.

Streptococcus pneumonia’nın elektron mikroskopta görünümü.

Streptococcus pneumonia’nın Işık mikroskobunda görünümü.

Nasıl Bulaşır?

Öksürük ve hapşırıkla ve havada asılı kalan enfekte damlacıklarının alınmasıyla, yani solunum yoluyla bulaşır ve yayılarak salgın yapar.

Zatürre Mikrobu Kapmış Bir Kişi Ne Kadar Süreyle Hastalığı Bulaştırır?

Zatürreye en sık neden olan Pnömokok’ları taşıyıcı olarak üst solunum yollarında taşımak mümkündür. Taşıyıcılar, bilindiği gibi, enfeksiyon etkenini taşıyan, kendisinde bir belirti görülmeyen, ancak etrafa yayan ve sağlıklı görünen kişilerdir. Taşıyıcılık oranı yaşa, yaşanılan çevreye ve üst solunum yolu enfeksiyonlarının varlığına göre değişir. Normal erişkinde bu oran %5-70 iken, okul ve yetimhanelerde %30-60’lara kadar çıkabilir. Askeri birliklerde ise %50-60’ı bulur. Taşıyıcılık süresi çocuklarda daha uzundur.

Zatürrenin Üşütmeden Kaynaklandığı Doğru mu?

Yalnızca üşütmek zatürreye yol açmaz. Ancak Pnömokok’ları solunum yoluyla alan veya hastalanmadan boğazında taşıyan bir kişide, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatan herhangi bir durumda (örneğin aşırı soğuğa maruz kalmak gibi), bakteri boğazda çoğalmaya başlar ve bakterinin ulaştığı bölgeye göre hastalığa neden olur. Pnömokok’lar çoğunlukla akciğerde yerleşip zatürreye neden olmaktadır. Ancak bunun yanında bakteri kana geçip kan yoluyla diğer organlara da (beyin, orta kulak gibi) ulaşıp, farklı bölgelerde de hastalık yapabilir.

Vücudun Zatürreye Karşı Direncini Kıran Diğer Faktörler Nelerdir?

Vücudumuzun hastalıklara karşı savunmasını sağlayan bazı mekanizmalar vardır.

• İleri yaş ve alkol kullanımı gibi faktörler akciğerlerimize mikroorganizmaların ulaşmasını engelleyen en önemli savunma sistemlerinden birisi olan öksürme refleksinin bozulmasına neden olur.
• Akciğerlerimizdeki bronşların iç kısmını kaplayan titrek tüycüklü bir hücre tabakası vardır. Bu tabaka, hem yapışkan oluşu hem de tüycükleri sayesinde bakterilerin akciğere ulaşmasını engeller. Bu korunma mekanizmasını bozan faktörlerin başında viral enfeksiyonlar gelir. Örneğin grip geçiren bir kişide bu fonksiyon devre dışı kalır ve bakteriler kolaylıkla akciğere ulaşabilir.
• Sigara içme ve aşırı soğuğa maruz kalma da tüycüklerin görevlerinin aksamasına neden olarak bakterilerin akciğere geçişini kolaylaştırır.

Pnömokoklar Yalnızca Zatürreye mi Yol Açar?

Diğer bütün mikroplar gibi Pnömokoklar da sadece zatürreye neden olmaz. Kana karışıp, başka organ enfeksiyonlarına da neden olabilirler (menenjit ve orta kulak enfeksiyonu gibi). Zatürre geçiren 3 kişiden birisinde Pnömokok bakterisi kana geçer. Buna bakteriyemi denir. Bakterinin kana geçmediği zatürre vakalarında ölüm oranı %20’lere varırken, bakterinin kana geçtiği durumlarda bu oran % 60’a kadar çıkabilir. Bakteri, kana geçtikten sonra tablo ağırlaşır ve bakterinin ulaştığı diğer bölgelerde oluşan hastalığa bağlı bulgular da ortaya çıkar.

Zatürre Belirtileri Nelerdir?

Kuluçka dönemi 1-3 gün olan zatürre, ani başlayan üşüme, titreme ile 39-40 dereceye kadar yükselen ateş, terleme, nefes alırken, öksürürken batma tarzında göğüs ağrısı, pas renginde balgam ile kendini gösterir. Solunum sayısı artar, nefes alırken ortaya çıkan göğüs ağrısı nedeniyle yüzeysel solunum görülür, hastada, solunum sıkıntısı nedeniyle oluşan oksijen yetmezliğine bağlı morarma da görülebilir. Zatürre olan bir kişide aynı zamanda bir kalp veya akciğer hastalığı varsa veya kişi yaşlı ise solunum yetmezliği de ortaya çıkabilir.

Daha az olmakla birlikte hastalarda halsizlik, iştahsızlık, bulantı kusma ve kas ve eklem ağrıları da görülebilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Zatürrede tanı genellikle klinik bulgulara ve laboratuvar bulgularına göre konur. Özellikle risk grubu altındakilerde hastalık çok ağır bir klinik tablo ile seyrettiğinden, bu hastalarda tedaviye hemen başlanması gerekir. Pnömokok’ların tedavisi amacıyla rastgele ve yetersiz miktarda antibiyotik kullanılması, antibiyotiklere karşı her gün artan dirence neden olmaktadır. Bu durum da zatürrenin tedavisini gün geçtikçe zorlaştırmakta ve hastalığın hastanede tedavi edilmesini gerektirmektedir. Bu zorluklar nedeniyle zatürre, tüm dünyada ölüm nedenlerinin hala başlarında gelmektedir.

Nasıl Tedavi Edilir?

Son zamanlarda oldukça artan doktor kontrolü dışında antibiyotik kullanımı, özellikle Pnömokok bakterisinin ilaçlara karşı olan direncini artırmıştır. Yapılan araştırmalara göre Pnömokok tiplerinden %50’sinden fazlası en az bir veya daha fazla antibiyotiğe karşı direnç geliştirmiştir.

Tedaviye; hastanın yaşı, bulguları, bulguların ciddiyeti, hastaneye yatırmak gerekip gerekmediği, eşlik eden bir hastalık olup olmadığı, ve bu bulgulara en sık sebep olan mikrop tahmin edilerek başlanır.

Nasıl Önlenebilir?

Çocukları zatürreden korumak için alınması gereken önlemlerin başında aşılarının tam olması gelir.

Bunun yanı sıra:

1. Olumsuz yaşam koşulları düzeltilmelidir.
2. Sigara içilmemelidir. Sigaranın kişisel zararı yanında (pasif içicilik nedeniyle diğer kişilere de zarar verdiği için) evde sigara içimi de önlenmelidir. Sigara içenlerde ve sigaraya pasif olarak maruz kalanlarda zatürre daha sık görülür.
3. Müzmin, (süregelen) hastalığı olanların bu hastalıklarını kontrol altında tutmaları çok önemlidir. Örneğin; şeker hastalarının şeker düzeylerini kontrol altına almaları, kalp hastalarının da düzenli kontrollerle hastalıklarını kontrol altına almaları gibi.
4. Risk grubundaki kişilerin Pnömokok aşısı ile aşılanmaları çok önem taşımaktadır. Bu kişiler;
   
   
   • 65 yaş üzerindekiler,
   • Kalp hastaları veya böbrek yetmezliği olan hastalar,
   • KOAH dahil kronik akciğer ve kalp-damar sistemi hastaları,
   • Şeker hastaları (Diyabet),
   • Siroz gibi karaciğer hastaları,
   • Alkol kullananlar,
   • Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar,
   • Dalağı olmayan veya fonksiyon görmeyenler,
   • Bağışıklık sistemi zayıflatan hastalığı olanlar (AIDS, tüberküloz, hepatit, kanser hastaları, böbrek yetmezliği olan veya organ nakli yaptıran kişiler vs.)
   • 2 yaşın üzerinde olan ve toplu ortamlarda bulunması nedeniyle hastalığın bulaşması açısından daha yüksek risk altında (bakımevleri ve huzur evlerinde kalan yaşlılar) olanlar ve
   • Zatürreden korunmak isteyen herkes aşılanabilmektedir.
     
     
5. Çocukların tüm çocukluk çağı aşılarının yapılmış olması gereklidir. Diğer hastalıkların da (özellikle grip ve kızamık gibi) zatürre için zemin hazırladığını unutmamak gerekmektedir. Tüm aşıların zamanında ve tam olarak uygulanması pek çok hastalıktan olduğu gibi zatürreden de korunmada en önemli ve en etkin adımdır.
6. Bebekler mümkün olduğunca uzun süre emzirilmelidir.
7. Aşırı soğuğa maruz kalmamaya çalışılmalıdır
8. Toplu ortamlarda ortam sık sık havalandırılmalı. Üst solunum yolu enfeksiyonu (ÜSYE) olan kişiler öksürüp, hapşırırken ağızlarını kapatmalı ve toplu ortamlara girmemelidirler.

ZATÜRRE HAKKINDA DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

1) Zatürre sadece sıkıntı veren bir hastalıktır!

Yanlış!! Sık görülen, solunum yolu ile bulaşan ve ciddi seyreden bir hastalık olan zatürre, enfeksiyon hastalıklarına bağlı ölümlerin ilk sıralarda görülen etkenlerden biridir. Dünyada her yıl 5 yaşın altında 10-12 milyon çocuk zatürree nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde ise ölüm nedenleri arasında 5. sırayı almaktadır.

2) Nedeni üşütmedir!

Yanlış!! Zatürrenin nedeni Pnömokok’lar gibi mikroplardır. Yalnızca üşütmek zatürreye yol açmaz. Ancak solunum yoluyla mikrobu alan veya hastalanmadan üst solunum yollarında, boğazında taşıyan kişilerde (portörlerde), vücudun bağışıklık sistemini zayıflatan herhangi bir durumda (örneğin aşırı soğuğa maruz kalmak gibi), bakteri boğazda çoğalmaya başlar ve bakterinin ulaştığı bölgeye göre de (akciğer enfeksiyonu ya da menenjit ve orta kulak enfeksiyonu gibi) hastalığa neden olur.

3) Zatürre günümüzde kolaylıkla tedavi edilebilir!

Yanlış!! Bakterilerin antibiyotiklere karşı geliştirdiği direnç, zatürrenin tedavisini her geçen gün biraz daha zorlaştırmaktadır. Antibiyotiklere karşı bakterilerin geliştirdiği direncin nedeni; bilinçsiz olarak ve doktor kontrolünde kullanılmayan ve rastgele alınan antibiyotiklerdir.

4) Zatürre aşısı %100 koruma sağlamadığından, aşı olmamak daha iyidir!

Yanlış!! Zatürre aşısı, Pnömokok bakterisinden kaynaklanan zatürreye karşı yüksek koruyuculuğa sahip bir aşıdır. Pnömokok mikrobu çocuklar ve erişkinlerde görülen zatürrelerin yaklaşık yarısından sorumludur. Hastaneye yatma gerektiren zatürrelerin yine yaklaşık %50’sine de Pnömokoklar neden olmaktadır. Risk faktörü taşıyan bireylerde aşılama ile, enfeksiyon sıklığında azalma görülür ve bu azalmayla birlikte; hastaneye yatışlarda, gelişebilecek komplikasyonlarda ve ölüm oranlarında ciddi azalmalar saptanır. Ölüm riskinin dışında, hastalığın taşıdığı riskler, hastaneye yatış ve ilaç tedavisinin ekonomik maliyetleri düşünüldüğünde tek bir aşı ile hem hastalıktan hem de ekonomik yükümlülüklerden korunmak en akılcı çözümdür.

5) Sadece hastalık belirtileri mevcut iken etrafa zatürre bulaştırırım!

Yanlış!! Zatürreye en sık neden olan Pnömokok bakterilerini taşıyıcı olarak üst solunum yollarında taşımak mümkündür. Taşıyıcılık oranı yaşa, yaşanılan çevreye ve üst solunum yolu enfeksiyonlarının varlığına göre değişir. Taşıyıcılık süresi çocuklarda daha uzundur. Zatürrenin erken döneminde hapşırma, aksırma ile mikroplar bulaştırılabilir.

6) Yalnızca bebekler ve küçük çocuklar aşı olabilir!

Yanlış!! Zatürre aşısını 2 yaşın üzerinde olmak üzere her yaştan kişi yaptırabilir. Özellikle risk grubunda olan herkes mutlaka zatürre aşısı yaptırmalıdır.

7) Sürekli korunabilmek için aşımı sık sık yinelemem gerekir!

Yanlış! Çoğu kişi için zatürre aşısını bir kez yaptırmak, şahsı Pnömokok kaynaklı zatürreden ömür boyu korur. Bağışıklık sistemi ile ilgili sorun olan kişiler doktorlarının önerisiyle aşıyı 5 yıl arayla tekrar yaptırmalıdır.

ZATÜRRE AŞISI GERİ ÖDEME PLANI KAPSAMINDA!

Risk grubunda bulunan kişiler, hastalıklarını belirten heyet raporu ile aşıyı bir hekime reçete ettirdikleri zaman, aşılarının bedelleri Emekli Sandığı, SSK, BAĞ-KUR ve Yeşil kart mensupları için kurumlarınca ödenmektedir. Tek bir aşı ile, zatürre gibi ölümcül bir hastalıktan korunmak, sağlığa ayrılan kısıtlı bütçenin doğru şekilde kullanılmasını sağladığı gibi, ülke ekonomisini de olumlu yönde etkileyecektir.

SORULARINIZ İÇİN ÜCRETSIZ AŞI DANIŞMA MERKEZİ: 0 800 211 33 31